
در میان کتب ناب اسلامی که راه دعا، بندگی و نیایش عاشقانه را به انسان میآموزند، کتاب «عُدّةُ الدّاعی و نَجاحُ السّاعی» اثر گرانسنگ ابن فهد حلّی، همچون چراغی روشن بر سر راه عارفان و اهل سلوک میدرخشد.
این کتاب، زبانی از جنس عشق دارد؛ زبانی که انسان را از خاک جدا میکند و به افلاک میبرد، از غفلت به حضور، و از طلبِ حاجت، به لقای محبوب.
در دورهای که به همّت حضرت آیتالله حسینی آملی برگزار میشود، اسرار عمیق این کتاب نورانی، با بیانی عرفانی و علمی، گشوده میگردد.
ایشان، با بهرهگیری از معارف اهلبیت (ع)، اشارات عرفا، و حکمت قرآنی، این اثر را از سطح الفاظ به عمق جان میبرد؛ تا دعا، نه صرفاً خواستن، بلکه سلوک عاشقانهی روح در مسیر قرب الهی باشد.
در این دوره، دعا دیگر تنها وسیلهی رفع نیاز نیست، بلکه ابزار پرواز روح بهسوی معشوق است؛ و هر کلمه، دروازهایست بهسوی حضور، خشوع، و فنای در حق.
- مقدمه: در تعریف دعا و معنای لغوی و اصطلاحی آن است. مقدمه که مختصر است بیشتر عنایت به ذکر اخبار «مَن بَلَغ» دارد که هر کس حدیثی در استحباب چیزی بشنود و به آن عمل کند ثواب آن را میبرد، اگر چه پیامبر(ص) آن را نگفته باشد.
این کتاب شامل شش باب است که عبارتند از:
- باب اول، ترغیب بر دعا است از راه عقل و نقل؛ در این باب ابتدا دلیلی عقلی بر لزوم دعا کردن بنده آورده، پس از آن روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع) را ذکر کرده است. همچنین آیات قرآن را آورده و بر آنها استدلال نموده است. مؤلف در بین مطالب، اشکالات متعددی که ممکن است به ذهن انسان خطور کند را مطرح کرده و به آنها جوابهای کاملی داده است.
- باب دوم، در اسباب اجابت دعا؛ ابن فهد در این قسمت، هفت عامل اساسی را مطرح کرده از جمله خود دعا، وقت دعا، مکان دعا، اوقات دعا و... سپس پیرامون هر یک، روایات مربوطه را ذکر کرده است.
- باب سوم، در دعا کننده: این باب در ۲ بخش مرتب شده؛
اول، آنها که دعایشان مستجاب میشود.
دوم، آنها که دعایشان مستجاب نمیشود. و روایات دربارهٔ هر یک. - باب چهارم، در چگونگی خواندن دعا؛ شامل:
- مقدمات دعا، مانند: طهارت، استعمال بوی خوش، استقبال قبله و...
- آداب مقارن دعا مانند تکرار، مخفی کردن دعا، گروهی دعا کردن و...
- آداب بعد از دعا، مانند همیشگی بودن دعا، کشیدن دست به صورت و صلوات فرستادن، ترک گناهان بعد از دعا و...
- خاتمه، بحثی در ریا و عُجب با استفاده از روایات معصومین(ع) که شامل معنای آنها، خطرات، راه علاج و... میشود.
- باب پنجم، در ذکر است. ابن فهد استحباب ذکر در همه اوقات را متذکر شده و سپس بعضی از اذکار را از جمله ذکر تحمید، تهلیل و تکبیر، تسبیحات اربعه و... بر شمرده است.
- باب ششم، در تلاوت قرآن: ابن فهد درباره قرآن در خانه داشتن و قرائت آن، قرائت قرآن قبل از خواب، شفا گرفتن به قرآن و... سخن میگوید. در پایان این باب نیز، فوایدی از آیات و سور قرآن ذکر کرده است.
- خاتمه: ابن فهد حلی، در خاتمه، اسماء الحسنی را با ذکر روایتی از پیامبر(ص) بیان کرده، پس از آن هر یک از ۹۹ اسم الهی را توضیحی مختصر داده و در پایان سخنی در مورد تکثّر اسماء الهی و یگانه بودن خداوند و وجه جمع این دو بیان نموده است.



