مسئله توقيفيت اسماء , مسئله اى است كه هم در تفسير و كلام از آن بحث مى شود و هم در حكمت و عرفان . ولى بين بحث كلامى و تفسيرى و بحث حكمى و عرفانى آن از جهاتى فرق است . زيرا اولا : مراد از اسماء در كلام و تفسير , اسماء الله ملفوظى يا مكتوبى است ولى در حكمت و عرفان , مراد از آنها اسماء الله تكوينى است و ثانيا : مراد از توقيفيت در كلام و تفسير , توقف داشتن يا داشتن تسميه حق تعالى به اسمى از اسماء كمالى بر اذن شارع است ولى در عرفان و حكمت مراد از آن , اختصاص داشتن هر اسمى از اسماء الله تكوينى به موطن خاص خود است و ثالثا : بحث ياد شده در تفسير و كلام , بيشتر جنبه فقهى دارد تا اعتقادى , بر خلاف بحث حكمى و عرفانى آن كه فقط جنبه نظرى و معرفتى دارد , نه چيز ديگر .
بارى حضرت استاد حسن زاده آملى دام بقاءه در رساله (( كلمه عليا در توقيفيت اسماء )) كه اولين اثر مستقل در موضوع ياد شده است , كليه مطالب فوق الذكر را با نظم و ترتيب خاصى , طى هشت باب بررسى كرده و بدين طريق مجموعه اى نفيس را در باره مباحث مربوط به توقيفيت اسماء از جنبه هاى مختلف خصوصا عرفانى و كلامى به اهل فضل و دانش اهداء نموده است .

حضرت استاد خود در مقدمه ء رساله مذكور چنين آورده است :

(( اين رساله به عدد درهاى بهشت , در هشت باب از توقيفيت اسماى الهى سخن مى گويد . آن را در تابستان هزار و سيصد و پنجاه و سه هجرى شمسى در آمل كه با جمعى پريشان حلقه ء ذكر و جلسه انس و محفل درس معقل درس داشته بود , روزانه تصنيف و شبانه تدريس مى كرد و اينك كه زمستان هزار و سيصد و شصت و نه هجرى شمسى است , به شيوه اى كه در پيش روى خواننده گرامى است تنظيم , و كراسه اى به عنوان يادنامه جاويد , به حضور والاى شهيد سعيد فاضل بسيار گرانقدر رشيد سيد حسن شاهچراغى دامغانى رحمة الله عليه تقديم مى دارد . اميد است كه مورد پسند ارباب بينش و اصحاب دانش واقع افتد و نگارنده را اثرى پايدار به يادگار بماند )) .

همان گونه كه مذكور افتاد رساله ياد شده در هشت باب تنظيم گرديده است كه ذيلا به عناوين آنها اشاره مى شود :

باب اول : در تقرير محل نزاع در توقيفيت اسماء الله تعالى شأنه .

باب دوم : در بيان اسماء و صفات وجودى و سلبى و اسماء ذات و اسماء صفات و اسماء افعال .

باب سوم : در علت توقيفى بودن اسماء در نزد اكثرى اهل شرع به خصوص متكلمان .

باب چهارم : در نقل برخى از آيات قرآنى در توقيفيت اسماء الله تعالى و
نقل بعضى از اقوال مفسران .

باب پنجم : در بيان عدد اسماء الله و عظمت اسمائه .

باب ششم : در توقيفيت اسماء نزد عارفان و حكيمان .

باب هفتم : در بيان اختصاص اطلاق سمعى و بصير در ميان قواى ظاهرى پنجگانه بر بارى تعالى .

باب هشتم : در اطلاق اسماى الهى با مراعات ادب مع الله عز اسمه .

اين رساله در سال 1371 توسط انتشارات دفتر تبليغات اسلامى به طبع رسيده است .

منبع:مرورى بر آثار و تأليفات استاد فرزانه حضرت آيت الله علامه حسن حسن زاده آملى[ دامت معاليه] -استاد رمضانی