يك فيلسوف كيست ؟ يك فيلسوف اين است كه بتواند شفاى شيخ را بفهمد، نه كسى كه از شفاى شيخ خبر ندارد، از اشارات شيخ ، از كتاب هاى ديگرش خبر ندارد. همين اندازه به طور اجمال بداند كه شيخ الرئيس ‍ چند تا كتاب نوشته است و در چه وقت بوده و آثار قلميش چه است و اوضاع سياسى دوران او چگونه بوده است و اين طور چيزها. درباره خواجه نصير طوسى هم همين طور. درباره ديگرى هم همين طور. بعد اين آقا را مى گويند فيلسوف ، يا چه بسا مى بينم افراد يا اشخاصى كه در امور و مسائل طبيعى چند گامى ساحل پيمايى كرده اند، نه اين كه در لجه دريا غواصى كرده باشند، به قعر دريا فرو رفته باشند، اين را هم مى گويند فيلسوف . بخصوص كه امروز اين حرف را درباره دانشمندان غربى زياد مى شنويم كه فلانى فيلسوف است ، همين اندازه كه در مسائل طبيعى سيرى كرده است . و يا در الهيات مى بينيم اگر سيرى دارد خيلى ضعيف است و نسبت به مشايخ علماى ما خيلى ناچيز، اين را مى گويند فيلسوف و لكن مرحوم جناب فارابى رضوان الله تعالى عليه ، ايشان بيانش اين است كه : (( فيلسوف كامل امام است ، سرش و جهتش اين است : فلسفه ، علم به اعيان احوال موجود است . فيلسوف كامل يعنى آن كسى كه عالم به اعيان احوال موجودات است كلا كه اين معنى را در پيش عارف عنوان كنيد كه فيلسوف ، مى گويد: (( بله آنها مى گويند كه فيلسوف كامل امام است . و ما مى گوييم ، خليفه الله كسى است كه مبين حقايق اسماء باشد )) . يعنى محتوا و مراد و مقصود هر دو يكى است ، به حسب ظاهر، در لفظ تفاوت و تباين است . آن مى گويد: (( فيلسوف كامل امام است )) و اين مى گويد: (( آن كسى كه مبين حقايق اسماء الهى است ، چنين كسى هادى مردم است و چنين كسى واسطه فيض است .
هر دو معنى و اصطلاح را اگر بياوريم در پيشگاه منطق وحى و قرآن و روايات مى بينيم قرآن مى فرمايد: (( كل شى احصيناه فى امام مبين )) (( و علم آدم الاسماء كلها )) انسان كامل ، فيلسوف كامل ، مبين حقايق اسماء كسى است كه مظهر اتم (( كل شى ء احصيناه فى امام مبين )) است