كلمه 227: اگر بيوگرافى اين كمترين حسن حسن زاده آملى را در مصاحبات ديده ايد و شنيده ايد و يا در مجلات و جرايد و ديگر نوشته ها خوانده ايد، در حقيقت چنان است كه عارف رومى فرموده است :
هر كسى از ظن خود شد يار من   از درون من نجست اءسرار من 
در بعضى از سروده هايم بدان اشاره شده است كه ابيات زير برخى از آن است :
1- بسى روز و بسى ماه و بسى سال   گذشته از من برگشته اقبال 
2- چه بگذشت و چه بگذشت و چه بگذشت   بيا مى پرس از كوه و در و دشت 
3- بيا مى پرس از كوه گل اندام   چه بر ما مى گذشت از بام تا شام 
4- بيا مى پرس از كوه دماوند   چه كرده با من الطاف خداوند 
5- بيا مى پرس هم از كوه مازش   بيا مى پرس از رود هَرازش 
6- بيا مى پرس هم از رود آلش   بگو با تو حسن چون بود حالش 
7- بيا مى پرس از دريا و بيشه   ز ديه اهلم و ديه تميشه 
8- بيا مى پرس از شهر و ديارم   بيا مى پرس از اسك و زيارم 
9- بنالم از زيارم از زيارم   ز نيش مار با دست يسارم 
10- چه گويم از زيار و زهر مارش   كه در انگشت دستم برده كارش 
11- جوانى كمتر از سن مُراهِق   گزيده بنصرم را مار مارق 
12- ز زهرش آن چنان بى تاب گشتم   كه گويى ، گويى از سيماب گشتم 
13- چو مشكى از ها آكنده ، گشتم   بسى مردم دوباره زنده گشتم 
14- ز سوز زهر و از آماس اندام   نه در شب خواب و نه در روز آرام 
15- نه مامم بر سرم بود و نه بابم   پرستارم كه بوده ؟ پيچ و تابم 
16- زحيّه از حياتم دست شستم   شگفتا كه حيات تازه جستم 
17- ز لطف حق دوباره زنده گشتم   چو خورشيد فلك تابنده گشتم 
18- بيا مى پرس از ليل و نهارم   شتاء و صيف و پائيز و بهارم 
19- بيا مى پرس از ايران بى نون   ازين مولد اين يونس ذوالنّون 
20- بيا از ماه و از استاره مى پرس   ز شبهاى من بيچاره مى پرس 
21- بيا مى پرس هم از صبح صادق   كه ما را بود يك يار موافق 
22- به تقدير يگانه داور من   ز خردى مادرم رفت از سر من 
23- پس از چندى پدر هم شد روانه   سوى خلد برين جاودانه 
24- چه گويم ز آنچه آمد بر سر من   پس از فقدان آن دو گوهر من 
25- نمودم اندكى از خود حكايت   مپندارى كه مى باشد شكايت 
26- چه باشد مشربم يعقوبى اى دوست   كه نيش و نوش آن هر دو چه نيكوست 
27- مر آن مشرب مرا آورده در راه   كه اءشكوا بثّى و حزنى الى الله 
28- ز مردم تا گران جانى بديدم   به القاءات سبوحى رسيدم 
29- هر آن زخمى كه ديدم از زمانه   براى فيض حق بودى بهانه 
30- زاد با روز اقبال خلايق   نديدم جز محبتهاى خالق 
31- هر آن چيزى تو را كز آن گزند است   براى اهل دل آن دلپسند است 
32- بَدان را هست بر ما حق بسيار   چو حق مردم پاكيزه كردار 
33- بسى در جزر و مد روزگارم   بَدان را ديده ام آموزگارم 
34- مرا استاد كامل كرد آگاه   كه ((التوحيد اءن تنسى سوى الله )) 
كوه گل اندام كه از زبان محلى معروف به كوه ((گلند)) است ، در قسمت جنوبى روستاى ايراى لاريجان واقع شده است كه مشرف بر اين روستا است و پايتخت ملكه اى به نام ((گل اندام )) بود كه در آنجا قلعه هاى محكمى داشت و بر لاريجان امارت مى كرد.
و حضرت مولى را در اين كوه خاطرات فراوانى است .
كوه ((مازش )) ماز همان رشته كوه كتل امامزاده هاشم در جاده هراز است كه آن را در زبان محلى ((مازك )) گويند و چون استان مازندران در درون اين رشته كوه قرار گرفته كه يعنى ((درون ماز)) به ماز اندرون )) و مازندران معروف گشت .
رود هراز كه معروف است و در كنار جاده هراز واقع شده كه از رشته كوه البرز سرچشمه مى گيرد و به درياى خزر متصل مى گردد. و اشاره است به غرق شدن در رودخانه وحشتناك هراز كه ماجرايى دارد و با لطف حق تعالى نجات يافت .
((رود آلش )) به زبان محلى به ((آلش رود)) معروف است كه حضرت مولى با ((ناو)) باربرى اش در آن غرق شد كه خاطره اش بسيار سنگين است كه با چه لطف خاص ، نجات حاصل شد.
مراد از ((دريا و بيشه )) درياى خزر و جنگل وسيع مازندران است كه حضرتش در دريا غرق شدند كه بعد از چندين ساعت در درون آب دريا، درياى الهى حياء نمود و حضرتش را به ساحل آورد و مردم گمان كردند كه حضرتش از دنيا رفته است ولى حياتى دوباره تحصيل شد. و در يك حادثه وحشتناك ديگرى در جنگل مازندران گم شدند كه هر چه داد و فرياد نمودند كسى جواب نمى داد و آن هم در خردسالى كه خداوند از حيوانات وحشى ، حضرتش را نجات داد.
و مراد از ((ديه اهلم )) همان روستاى اهلم و ((ديه تميشه )) روستاى تميشه است كه بين محمود آباد واقع است كه وقايع بسيار مهمى در اين مورد رخ داده است ... قابل ذكر است كه مرقد مطهر و منور مادر معصومه اش در روستاى اهلم ، و مرقد منور والد ارجمندش در كنار امام زاده ابراهيم آمل واقع شده است .
مراد از ((زيار)) روستاى كوهستانى است كه در جهت جنوب غربى روستاى ايراء واقع است كه حضرت مولى در سنين نوجوانى ، بين اسك كه در 70 كيلومترى آمل در مسير جاده هراز واقع است و زيار، با اسب و اءستر به اصطلاح مازندرانى ((چالبدارى - باركشى )) مى نمود، كه وقايع فراوانى در اين بيت مطرح است كه در مورد زيار، حادثه بسيار تلخ اما شيرين مارگزيدگى را مطرح فرمود كه داستان آن شنيدنى است .
مراد از ((ايران بى نون )) همان ((ايرا)) است كه مستقط الراءس حضرت مولى است كه از خانه پدرى حضرتش يك اطاق مخروبه اى كه سقف آن فرو ريخته شده و به يك طلّى از خاك مبدل گشت آثارى به جاى مانده است كه اميد است جز آثار با ارزش و ذى قيمت باستانى قرار گيرد و براى همه مشتاقان به كمال انسانيت درسى باشد.
بعد از فقدان مادر زكيه و مطهره و پدر گرامى اش ، وقايعى در زندگى مولى به وقوع پيوست كه شنيدن آنها موجب بى صبرى است . اما مى فرمايند كه همه آن تلخى ها، شيرين بود زيرا كه هر چه آن خسرو كند شيرين بود. و مشرب يعقوبى در پيش گرفتند كه فقط در خلوتخانه عشق با حقيقت عالم ، حضرتش را رازهايى است . و از همين راه به القاءات سبوحى دست يافته اند كه حقيقت آن است كه قلم راقم از پياده كردن آن خاطرات ، عاجز است .
حضرتش در مورد ابيات مذكور فرمودند: ((عمده نظر من ابيات پايانى آن است كه از ((نمودم اندكى از خود حكايت ...)) يعنى از بيت 25 به بعد است كه بسيار آموزنده است و براى من يقين حاصل شد كه هر وقت از ناحيه ديگران زخمى و ناراحتى بر من وارد مى شد، از طرف ديگر، فيض حق سرازير مى شد و اين براى من مشهود بود)).
مراد از ((استاد كامل )) استاد علامه آشيخ محمد تقى آملى بود كه در رؤ يايى شيرين سحرگاه ، به حضرت مولى اين جمله عرشى را فرمودند كه شرح آن در ذيل بيت 41 از باب هفتم گذشت .
حقيقت آن است كه حضرت مولى در همان عنفوان جوانى متلبس به ((توحيد صمدى قرآنى )) و متنعم به نعمت ((حضور و مراقبت )) بوده اند كه همه بركات زير سر همين يك كلمه است كه با حقيقت ((ولايت )) ارتباط روحى برقرار بود. فتدبر ترشد. اين ابيات را شرحى مفصل لازم است كه اشاره به زندگى نامه حضرت مولى است . ((لعل الله يحدث بعد ذلك امرا.))

منبع:هزار و یک کلمه و جلد دوم شرح دفتر دل علامه حسن زاده آملی-شارح استاد صمدی آملی